- Μαρκίων
- (Σινώπη 85; – Ρώμη 160;). Ρωμαίος θεολόγος. Σύμφωνα με τον Τερτυλλιανό, όταν ο Μ. μετέβη στη Ρώμη (περ. το 140), μετέσχε αμέσως στη ζωή της τοπικής χριστιανικής κοινότητας. Διέθετε μεγάλη περιουσία και, όταν βαφτίστηκε χριστιανός, δώρισε στην Εκκλησία της Ρώμης 20.000 σηστερτίους. Ο Μ. θεμελίωσε τη θεολογία του πάνω στις αρχές των γνωστικών. Σύμφωνα με αυτή, τον κόσμο δημιούργησε ένας δημιουργός γνωστός στον Αδάμ, ο οποίος δεν σχετίζεται με τον Πατέρα, τον οποίο ο Ιησούς αποκαλύπτει στην Καινή Διαθήκη. Ο Μ. οδηγήθηκε σε αυτό το συμπέρασμα λόγω της αντίθεσης ανάμεσα στον φιλοπόλεμο και αδιάλλακτο Θεό της Παλαιάς Διαθήκης και στον αγαθό και ελεήμονα Θεό της Καινής Διαθήκης. Θεωρεί τον απόστολο Παύλο ως τον μόνο ερμηνευτή της διδασκαλίας του Ιησού, το πνεύμα του οποίου πρόδωσαν οι υπόλοιποι απόστολοι, επιχειρώντας να συνδέσουν την έννοια της αποστολής του με τις προφητικές προσδοκίες και τις μεσσιανικές επαγγελίες των εβραϊκών γραφών. Γι’ αυτό ο Μ. δεχόταν ως ιερά κείμενα μόνο το Ευαγγέλιο του Λουκά, αποκαθαρμένο από μερικές περικοπές, και τις 10 επιστολές του Παύλου, απορρίπτοντας ολόκληρη την Παλαιά Διαθήκη, τα υπόλοιπα Ευαγγέλια και τα άλλα κείμενα του κανόνα της Καινής Διαθήκης. Οι αντιλήψεις του Μ. διαδόθηκαν ευρέως στην Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη, στην Κύπρο και στην Ιταλία, ενώ παράλληλα ιδρύθηκαν κοινότητες που οργανώθηκαν σε Εκκλησία με ιεραρχική δομή. Οι οπαδοί της αίρεσης του Μ. ακολουθούσαν αυστηρότατο ασκητικό βίο, απείχαν από τον γάμο, το κρασί και το κρέας και το μαύρο ένδυμά τους αποτελούσε ένδειξη μετανοίας. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς και κυρίως ο Τερτυλλιανός καταπολέμησαν με σφοδρότητα τον μαρκιωνισμό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πραγματεία με τίτλο Κατά Μαρκίωνος (Adversus Marcionem), η οποία, σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, εσφαλμένα αποδίδεται στον Τερτυλλιανό. Από τα έργα του Μ. δεν διασώθηκε κανένα, ωστόσο είναι γνωστοί μόνο μερικοί τίτλοι τους, για παράδειγμα το Όργανον (Instrumentum), στο οποίο εικάζεται ότι βρίσκονταν συγκεντρωμένα τα κείμενα που θεωρούσε ιερά, και οι Αντιθέσεις, όπου προφανώς εξετάζονταν οι σχέσεις μεταξύ του Παύλου και των άλλων αποστόλων ως προς την εβραϊκή Βίβλο.
Dictionary of Greek. 2013.